Historia Kościoła p.w. św. Jana Chrzciciela w Płocku
Książęcy, a potem królewski Płock od swego zarania cieszył się sporą grupą duchownych, jaka w nim w ciągu wieków przebywała. Oprócz kleru diecezjalnego i kapituły katedralnej, miasto było siedzibą takich zakonów, jak: Benedyktyni – osiadłych w XI w., Norbertanki ze swoimi prepozytami z XII w., Dominikanie z pierwszej połowy XIII w., Jezuici sprowadzeni na początku XVII w. oraz Reformaci z połowy XVIII w.
Inspiratorem sprowadzenia do Płocka ojców reformatów, w nowo powstałej w 1750 r. prowincji pruskiej, był gorliwy tercajarz św. Franciszka, archidiakon katedry płockiej, bp Franciszek Kanigowski, sufragan włocławski.
W 1753 r. sierpniowa kapituła zakonu ojców reformatów przyjęła postanowienie o nowej fundacji klasztoru w Płocku. W kilka dni potem Marianna Lasocka, miecznikowa ziemi zakroczymskiej na zamku płockim darowała ojcom reformatom plac na folwarku na przedmieściu Płocka, zwanym Krasna Wola (Krasna, bo należał kiedyś do wojewody mazowieckiego Albrechta Krasińskiego).
Na tym polu zbudował kościół, klasztor i inne zabudowania oraz urządził ogród klasztorny. Przychylny tej sprawie był ówczesny Biskup Płocki Józef Eustachy Szembek, który zlecił prowadzenie tej sprawy swojemu wikariuszowi generalnemu ks. kan. Kazimierzowi Rokitnickiemu, wyznaczając datę 14 stycznia 1754 r. na sfinalizowanie sprawy.
Bardzo przychylnie ustosunkował się do wiadomości o sprowadzeniu nowej rodziny zakonnej ówczesny proboszcz parafii św. Bartłomieja ks. kan. Sebastian Starorypiński. Liczył na pomoc w pracy duszpasterskiej, szczególnie w konfesjonale, podczas Adwentu i Wielkiego Postu. Dziwnie zareagowali Dominikanie płoccy wnosząc do Kurii protest przeciwko erekcji klasztoru, obawiając się, że nie wystarczy na utrzymanie dla wszystkich. Do protestu płockich Dominikanów przyłączyli się w 1754 r. Franciszkanie z Wyszogrodu, Franciszkanie z Dobrzynia nad Wisłą oraz Bernardyni z Ratowa i Skępego, wytaczając te same powody. W początkach stycznia 1754 r. przybył do Płocka prowincjał Reformatów i sześciu ojców. Tymczasowo chcieli zamieszkać w klasztorze Dominikanów, o co ich wcześniej listownie prosili, ale Dominikanie odmówili gościny, wymawiając się brakiem miejsca w klasztorze. Ale znaleźli się inni, którzy przybyłych gości przyjęli, a byli to Benedyktyni, Jezuici i prepozyt Norbertanów.
14 stycznia 1754 r. wszyscy zainteresowani stanęli przed oficjałem Rokitnickim. Dominikanie ponownie oponowali przed erekcją, twierdząc, że reformaci nie będą się mogli utrzymać w Płocku, a ponadto nie będzie kandydatów do nowicjatu innych zakonów.
Po wszechstronnym rozpatrzeniu sprawy 4 lutego 1754 r. oficjał Rokitnicki wydał wyrok zezwalający na fundację nowego klasztoru z 12 zakonnikami. Zezwolił też na poświęcenie i wzniesienie krzyża na placu podarowanym pod kościół i klasztor. Dominikanie nie dali za wygraną, protestowali do Rzymu. Ale i reformaci mieli swoją obstawę. Z Polski do Rzymu poszły pisma protekcyjne od: Biskupa Płockiego, Biskupa Kujawskiego i Chełmińskiego, była też prośba Króla Augusta III Sasa, prośba fundatorki Lasockiej, zgoda Kapituły Katedralnej Płockiej, płockich Bededyktynów, wikariuszy i mansjonarzy miejscowych, prośba senatorów i dygnitarzy Województwa Płockiego, prośba mieszczan z panem Burmistrzem na czele.
Starania osiągnęły zamierzony skutek. Kongregacja ds. Biskupów i Zakonów wydała 16 maja 1755 r. dekret na korzyść ojców Reformatów, a 20 czerwca tego roku Papież Benedykt XIV potwierdził to specjalnym brewe.
24 czerwca 1755 r. w uroczystość św. Jana Chrzciciela, po południu, odbyła się ceremonia wystawienia i poświęcenia krzyża na placu przyszłej budowy kościoła i klasztoru. Obecny był delegat biskupa – oficjał Rokitnicki, liczne duchowieństwo, wierni i dziewięciu ojców Reformatów; nie przybyli tylko Dominikanie.
Fundusz potrzebny na wybudowanie drewnianego kościoła i klasztoru zapewnili ks. Ignacy Lasocki – kanonik włocławski i bp Kanigowski, tamtejszy sufragan. Podczas budowy drewnianej świątyni zakonnicy uczęszczali do kościoła św. Ducha za fosą, nieopodal fary przy ul. Bielskiej (prawie naprzeciw restauracji Staromiejskiej).
Budowa postępowała bardzo szybko. Już 1 stycznia 1756 r. drewniany kościółek poświęcił ks. kan. Łukasz Czernicki w obecności fundatorki Lasockiej i odprawił w nim pierwsze nabożeństwo. Jednocześnie budowano pomieszczenia klasztorne. W kilka miesięcy potem, to jest 30 maja 1756 r. odbyła się uroczystość wprowadzenia ojców Reformatów do nowego drewnianego klasztoru. Przewodniczył jej bp Kanigowski, który uprzednio poświęcił klasztor i dzwonnicę z dwoma dzwonami o imionach św. Jan Chrzciciel i św. Franciszek.
Uroczysta procesja wyruszyła z katedry. Prowadził ją bp Kanigowski, uczestniczyło 19 ojców Reformatów, Benedyktyni, Jezuici, Norbertanie (bez Dominikanów), kanonicy katedralni i kolegiaccy, wikariusze, dygnitarze świeccy oraz wierni. Przemarszowi towarzyszyła orkiestra, dzwony, strzelały pukawki. Sumę pontyfikalną w kościółku reformackim celebrował bp Kanigowski, a kazanie głosił ojciec Piotr Skoczyński, komisarz fundacji. Po uroczystym obiedzie wszyscy rozeszli się do domów; pozostali zakonnicy, którzy rozpoczęli swoje normalne zajęcia.
Przez cały czas postępowały prace przy budowie obiektów murowanych. 24 czerwca 1758 r. bp Rokitnicki, sufragan płocki poświęcił kamień węgielny pod nowy murowany kościół pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela. Budowa trwała 13 lat, poświęcenia domu bożego dokonał 12 czerwca 1771 r. gwardian Węgrzynowicz, zaś konsekrował świątynię 14 czerwca 1789 r. bp Wojciech Gadomski, sufragan płocki.
Świątynia była jednonawowa, sklepiona, oświetlona ośmioma oknami, opasana szerokim dekoracyjnym gzymsem. Ołtarz wielki jak i inne zostały wykonane w stylu barokowym z drewna dębowego z lipowymi rzeźbami. W górnej kondygnacji ołtarza jest obraz św. Jana Chrzciciela, w dolnej artystycznie wykonany korpus Chrystusa Ukrzyżowanego. Oprócz tego są cztery ołtarze boczne: ołtarz Matki Boskiej Niepokalanego Poczęcia zasuwany obrazem św. Józefa, ołtarz Przemienienia Pańskiego zasuwany obrazem św. Piotra z Alkantary, ołtarz św. Antoniego z Padwy zasuwany obrazem św. Franciszka Serafickiego z obrazem św. Kalasantego w górze, ołtarz św. Rocha z zasuwą obrazu św. Kajetana i obrazem św. Mikołaja w górze.
Wszystkie ołtarze, ambona, rzeźby wybudowane były w miejscowym warsztacie przez zakonników. Noszą piętno swego czasu, przypominając styl późnego baroku lub rokoka. Wszystkie ołtarze zawierały wiele relikwii świętych umieszczonych w bocznych niszach. Przy wejściu do kościoła był chór muzyczny, przed frontonem cmentarz przykościelny obwiedziony murem.
Dawnym zwyczajem zmarłych zakonników grzebano w kryptach pod kościołem, chowano tam nadto bogatszych mieszczan i dobrodziejów kościoła. W 1796 r. Prusacy zabronili pochówków w podziemiach świątyni.
Oprócz murowanego kościoła ojcowie starali się o takiż klasztor. Budowę murowanych budynków klasztornych rozpoczęto 21 lipca 1773 r., roboty szły bardzo sprawnie. Po czterech latach większość była już w surowym stanie, a refektarz, kuchnia i infirmeria były już zupełnie gotowe.
Klasztor zbudowany był w czworobok, na parterze były pomieszczenia wspólnej użyteczności, kuchnia, refektarz, infirmeria, rozmównica, zaś na piętrze cele zakonne ojców.
Płocki konwent reformacki należał do większych w prowincji pruskiej, tu bowiem klerycy zakonni odbywali studia teologiczne, zwykle przebywało w nim ponad 20 osób, w większości kapłanów, kilku kleryków i braci.
Głównym zajęciem wszystkich zakonników było głoszenie misji ludowych, rekolekcji, kaznodziejstwo i spowiednictwo.
W grudniu 1806 r. podczas wojny francusko-pruskiej klasztor czasowo zamieniono na szpital. Różne perturbacje przechodzili płocczanie, a z nimi i ojcowie Reformaci po wejściu do miasta wojsk Napoleona. Francuzi – jak pisał kronikarz – zachowywali się nieznośnie: „Dla wszystkich mieszkańców byli bardzo uprzykrzeni, chłostali, rabowali i zabijali”. W ogóle czasy Księstwa Warszawskiego były dla klasztoru i zakonników niekorzystne. Początkowo władze chciały zabrać klasztor, a gdy się to nie udało; zakwaterowano w nim w 1822 r. wojsko, które narobiło wiele szkód. W 1813 r. do klasztoru wprowadzono więźniów, gdzie przebywali do lutego 1816 r.
Względnie spokojnie pracowali zakonnicy przez prawie czterdzieści lat, ściągając do swojego kościoła mieszkańców Płocka dobrymi kazaniami, piękną liturgią, gorliwym obsługiwaniem konfesjonałów. Nie zaniedbywali też pracy patriotycznej, jaka wielką falą poczynając od stolicy w latach 60-tych rozchodziła się po całym Królestwie. Tu w kościele ojców Reformatów płocczanie zbierali się na nabożeństwa w intencji Ojczyzny, tu śpiewano pieśni religijne i patriotyczne. Niemałą zasługę miał w tym ojciec gwardian i inni zakonnicy z Edwardem Abratowskim na czele, który w pamiętną noc 22 stycznia 1863 r. poprowadził oddział powstańców na koszary kozackie stacjonujące w pobliskim Czarnym Dworze. Aresztowany w kościele, gdy jeszcze miał broń w ręku, wyrokiem Namiestnika skazany został do ciężkich robót na Syberii, cały klasztor uległ kasacie. Miało to miejsce w nocy z niedzieli na poniedziałek 27-28 listopada 1864 r. Podstawione furgony sołdatów rosyjskich wywiozły płockich zakonników do pobliskiego Włocławka do tzw. klasztoru etatowego.
W opuszczonym klasztorze i kościele pozostawiono dwóch ojców do spełniania posług duszpasterskich. Pełnili oni przez kilka lat funkcje spowiedników i wikariuszów. W cztery lata potem, to jest w 1867 r. władze rosyjskie nakazały, aby klerycy opuścili gmachy pobenedyktyńskie, gdzie mieściło się Seminarium i przenieśli się do opuszczonego klasztoru ojców Reformatów. Odtąd gmachy te wielokrotnie rozbudowane i modernizowane są do dziś w posiadaniu Wyższego Seminarium Duchownego, a kościół poreformacki św. Jana stał się kościołem rektorskim obsługiwanym przez księży profesorów, którzy cały czas prowadzili także działalność duszpasterską.
W czasie ostatniej wojny, po zamknięciu Seminarium w grudniu 1939 r. kościół był czynny jeszcze do 17 lutego 1941 r., następnie zamieniono go na magazyn i warsztaty naprawcze. Wówczas wiele sprzętów kościelnych uległo dewastacji. Po wyzwoleniu wiele pracy nad doprowadzeniem kościoła do stanu takiego, aby mogły odprawiać się nabożeństwa włożył ks. dr Czesław Pacuszka i wszyscy, którzy mu w różnorodny sposób pomagali. Gruntowną renowację przechodziła świątynia w latach 60-tych, sprawiono wówczas między innymi nowe organy. W 1964 r. przy kościele św. Jana powstał samodzielny ośrodek duszpasterski, zaś 1 marca 1973 r. Biskup Płocki Bogdan Sikorski erygował Parafię św. Jana Chrzciciela, wydzielając jej teren z parafii św. Bartłomieja.
Przez dziesiątki lat święta maryjne gromadziły ogromne rzesze wiernych; szczególną frekwencją cieszyła się oktawa po Uroczystości Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w grudniu. Znane też były odpusty na Przemienienie Pańskie, które gromadziły członków cechów cieśli i murarzy. Od 200 lat kwadraginta czyli 40-godzinne nabożeństwo obchodzone było w trzy ostatnie dni sierpnia. Szkoda, że praktyki te nie są kontynuowane zgodnie z wieloletnią tradycją. Po wojnie kościół gromadził inteligencję Płocka poprzez kazania takich mówców, jak ks. prof. Czesław Pacuszka, ks. Mirosław Paciuszkiewicz czy ks. prof. Tadeusz Król. Często posługę liturgiczną spełniają tu alumni Płockiego Seminarium przygotowujący się do kapłaństwa. Świątynia ta i parafia jest żywą cząstką Kościoła dającą świadectwo religijności naszego pokolenia.
Źródło:
ks. kan. prof. dr hab. Michał Marian Grzybowski, Dzieje kościoła św. Jana Chrzciciela w Płocku [w:] XX-lecie wspólnoty Parafialnej św. Jana Chrzciciela w Płocku (praca zbiorowa), 1993 r.
KALENDARIUM
24 czerwiec 1755 r. – delegat biskupa, oficjał Kazimierz Rokitnicki poświęcił krzyż na placu budowy kościółka
1 styczeń 1756 r. – ks. kan. Łukasz Czernicki poświęcił drewniany kościółek pod wezwaniem Świętego Jana Chrzciciela
30 maj 1756 r. – biskup Franciszek Kanigowski poświęcił drewniany klasztor (do którego wprowadzili się ojcowie reformaci), dzwonnicę i dwa dzwony: świętego Franciszka i świętego Jana Chrzciciela
24 czerwiec 1758 r. – surfagan płocki, biskup Kazimierz Rokitnicki poświęcił kamień węgielny pod budowę obecnej świątyni
12 czerwiec 1771 r. – ojciec gwardian Węgrzynowicz poświęcił nowo wybudowaną świątynię
14 czerwiec 1789 r. – bp Wojciech Gadomski konsekrował świątynię
w 1806 r. w czasie wojny francusko-pruskiej kościół i klasztor został zamieniony na szpital
w 1812 r. w klasztorze mieściły się koszary wojskowe
w latach 1813-1816 część budynków użytkowana była jako więzienie miejskie
1864 r. – kasta zakonu reformatów (ostatni płocki gwardian ojciec Juwenalis Wesołowski)
1867 r. – utworzenie na bazie kościoła i budynków klasztornych Wyższego Seminarium Duchownego
17 luty 1941 r. – zajęcie kościoła przez hitlerowców na magazyny i warsztaty, zniszczenie wyposażenia
1964 r. – powołanie samodzielnego ośrodka duszpasterskiego, jako kościoła rektorskiego w par. p.w. św. Bartłomieja (fara)
1 marzec 1973 r. – bp Bogdan Sikorski erygował rzymskokatolicką parafię pod wezwaniem Świętego Jana Chrzciciela w Płocku
1980 r. – oddanie do użytku i poświęcenie domu parafialnego
7 czerwiec 1991 r. – błogosławieństwo popiersia bł. abpa Antoniego Juliana Nowowiejskiego dokonane przez Papieża Jana Pawła II
24 marzec 1996 r. – ingres obecnego proboszcza ks. kan. Antoniego Kołodziejskiego w obecności Biskupa Płockiego Zygmunta Kamińskiego
20 marzec 1998 r. – ustawienie dębowego 7-metrowego krzyża misyjnego na pamiątkę XXV-lecia parafii oraz jego poświęcenie przez bpa Zygmunta Kamińskiego w czasie uroczystej Drogi Krzyżowej
lata 2003-2013 – remont drewnianych ołtarzy wewnątrz świątyni, ambony, balustrad, konfesjonałów i ław oraz malowanie wnętrza świątyni
3 marzec 2013 r. – Msza Święta pod przewodnictwem bpa Romana Marcinkowskiego z okazji obchodów XL-lecia erygowania parafii
OSOBY POSŁUGUJĄCE W PARAFII
Proboszczowie:
1. ks. prof. dr hab. Tadeusz Król (1973-1985)
2. ks. kan. mgr Tadeusz Durszlewicz (1985-1988)
3. ks. kan. mgr lic. Stanisław Kutniewski (1988-1996)
4. ks. kan. Antoni Kołodziejski (1996-2022)
Wikariusze:
1. ks. mgr Paweł Robert Czarnecki (do 2018 r.)
2. ks. mgr Krzysztof Cymerman (od 2018 r. )
Księża pochodzący z parafii:
1. ks. mgr Krzysztof Wojciech Jończyk (święcenia prezbiteratu w 1998 r.)
2. ks. mgr Łukasz Turbak (święcenia prezbiteratu w 2007 r.)
Organiści:
1. mgr Arkadiusz Jonik (od 1990 r.)
Zakrystianie:
1. ś.p. Władysław Jeżyk (do 2007 r.)
2. Adam Modliborski (2007-2011)
3. Adam Klimkiewicz (2011-2014)
4. ś.p. inż. Stanisław Lasocki (2014-2021)
5. ... (od 2021 r. do chwili obecnej)
Do pobrania:
1) Z dziejów kościoła św. Jana Chrzciciela w Płocku - ks. M. Grzybowski
2) Dekret Biskupa Płockiego erygujący parafię p.w. św. J. Chrzciciela
3) Formularz Mszy Świętej w rocznicę poświęcenia kościoła własnego
4) Msza Święta z Kościoła św. Jana - muz. Zygfryd Koryczan
5) Statystyki praktyk niedzielnych w latach 1996-2016
6) Statystyki sakramentów świętych 1996-2016
|
Dziś jest